تعداد کمی از کتاب های بحث برانگیز 50 سال پس از انتشارشان همچنان بحث برانگیز هستند. «آیشمن در اورشلیم» به قلم هانا آرنت یکی از همین کتاب هاست. تفسیر هانا آرنت از محاکمه آدولف آیشمن یک کلاسیک و سنگ محک در تفکر قرن بیستم درباره اخلاق و سیاست است. 

معرفی کتاب

هانا آرنت در «آیشمن در اورشلیم»، آدولف آیشمن را به ما نشان می‌دهد که در توصیف سفری که به براتیسلاوا برای تدارک تخلیه و نابودی یهودیان داشت، با وزیر کشور بولینگ می‌بالید. او به طور متضاد با یک پلیس یهودی در مورد اینکه چرا باید در اس اس ترفیع بیشتری می گرفت صحبت می کند. و هنگامی که مکرراً و با خودویرانگری می‌گوید: «با خنده به قبرم می‌پرم»، زیرا مرگ میلیون‌ها یهودی بر روی وجدان او «رضایت فوق‌العاده‌ای» به او می‌دهد، به نظر می‌رسد که این کار را عمدتاً برای کاهش دادن چیزی انجام می‌دهد. ذهن او چهره ای چشمگیر است. در میان نسل‌کشی، آدمی احساس می‌کند که هنوز و مهم‌تر از همه به دنبال همسویی با جونزها است.

آرنت کتاب آیشمن در اورشلیم در مورد محاکمه آدولف آیشمن را با توصیف دادگاه آغاز می کند. آیشمن در برابر سه قاضی می ایستد. از آنجایی که محاکمه در اسرائیل است، کل دادرسی باید در زمان واقعی روی هدفون ترجمه شود. فرانسوی بسیار خوب است، انگلیسی قابل تحمل است و آلمانی وحشتناک است. آرنت به فقدان نفوذ فرهنگی یهودیان آلمانی در اسرائیل اشاره می کند، علیرغم نقش بزرگی که آنها در تشکیل جنبش صهیونیستی ایفا کردند.

هدف از این محاکمه آموزش جهانی درباره هولوکاست و همچنین نشان دادن این موضوع است که یهودیان که زمانی قربانی بودند، اکنون می توانند عدالت خود را اجرا کنند. هاوسنر بارها ادعا می کند که فقط یک دولت یهودی می تواند در مورد آیشمن محاکمه شود. آرنت مشاهده می‌کند که از بسیاری جهات، ناسیونالیسم قومی اسرائیل، که تا همین اواخر ازدواج میان شهروندان یهودی و غیریهودی را ممنوع می‌کرد، مستقیماً قوانین نورنبرگ 1935 را که هاسنر مکرراً محکوم می‌کرد، منعکس می‌کند.

با وجود این ادعاهای بزرگ، آرنت می نویسد که منافع عمومی به سرعت در حال کاهش است. این محاکمه قرار بود به یهودیان جوان و یهودیان غیراروپایی بیاموزد که تنها امنیت واقعی برای یهودیان این است که دولت خود را داشته باشند – که زندگی در میان غیریهودیان ناگزیر مانند آلمان نازی پایان خواهد یافت. در واقع، جمعیت مملو از «بازمانده‌های» مسن اروپایی است که از قبل از «وحشتات» خبر دارند. به همین دلیل، آرنت جایگاه بزرگ هاوسنر را نامتجانس و توهین آمیز می داند.

نظریه آرنت در کتاب آیشمن در اورشلیم این است که شرهای بزرگ در طول تاریخ بشر به‌طور عام، و به‌طور خاص جنایت عظیم هولوکاست، نه توسط متعصبان کور اتفاق افتاده است نه عامل آن بیماران با مشکلات روانی بوده‌اند بلکه به وسیله مردم عادی که استدلال‌های دولت‌مردان و حکومت‌هایشان را پذیرفته‌اند به اجرا درآورده‌اند رخ داده است و به همین دلیل، از نظر این مردم اعمالشان رفتاری طبیعی بوده‌است. ازین رو این کتاب به بررسی کامل این موضوعات می‌پردازد. پیشنهاد می‌کنیم کتاب صوتی آیشمن در اورشلیم را با صدای تایماز رضوانی بشنوید.

بخشی از کتاب آیشمن در اروشلیم

 عنی آقای هاوزنر واقعا باور داشت که اگر دادگاه نورنبرگ آیشمن را در جایگاه متهم نشانده بود، توجه بیشتری به سرنوشت یهودیان نشان می داد؟ ابدا. او هم مانند تقریبا هرکس دیگری در اسرائیل، باور داشت که فقط یک دادگاه یهودی می تواند عدالت را در حق یهودیان جاری کند و این وظیفهٔ یهودیان است که به قضاوت دشمنانشان بنشینند. به همین دلیل، حتی یک اشارهٔ کوچک به تشکیل دادگاه بین المللی برای محاکمهٔ آیشمن، نه بابت جنایت «علیه مردم یهود»، بلکه بابت جنایت علیه بشریت که بر پیکرهٔ مردم یهود ارتکاب یافته است، در اسرائیل با مخالفت تقریبا همگانی روبه رو می شد. آن لاف عجیب «ما قائل به هیچ نوع تفکیک قومیتی نیستیم» هم از همین جا می آید، که البته در اسرائیل چندان عجیب به نظر نمی رسید، اینجا قواعد شرع خاخامی بر احوال شخصیه {و نسب} شهروندان یهودی حاکم است و در نتیجه هیچ یهودی ای نمی تواند با یک غیریهودی ازدواج کند؛ ازدواجی که خارج از اسرائیل منعقد شده به رسمیت شناخته می شود، اما فرزندان حاصل از ازدواج های مختلط، قانونا حرام زاده اند (فرزندان والدین یهودی که خارج از ازدواج متولد شوند مشروع هستند)، و اگر کسی مادر غیریهودی داشته باشد، نه می توان با او ازدواج کرد و نه اجازهٔ دفن او را می دهند.